دیواره یاخته ای صفحه 80 تا 81

دیواره – در سلول های گیاهی – عملکردهای متفاوتی دارد.

حفظ شکل و استحکام یاخته ها و در نتیجه استحکام پیکر گیاه، کنترل تبادل مواد بین یاخته ها و جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا؛ از کارهای دیوارۀ یاخته ای است.

در تقسیم یاختۀ گیاهی بعد از تقسیم هسته، لایه ای به نام تیغۀ میانی تشکیل می شود.

تیغه میانی، سیتوپلاسم را به دوبخش تقسیم می کند و در نتیجه، دو یاخته ایجاد می شود.

تیغۀ میانی از پکتین ساخته شده است.

پکتین مانند چسب عمل می کند و دو یاخته را درکنار هم نگه می دارد.

شکل ۳ : تشکیل تیغۀ میانی

پروتوپلاست هریک از یاخته های تازه تشکیل شده، دیوارۀ نخستین را می سازد.

در دیواره نخستین، علاوه بر پکتین رشته های سلولز وجود دارند.

دیوارۀ نخستین، مانند قالبی، پروتوپلاست را در برمی گیرد؛ اما مانع رشد آن نمی شود؛ زیرا قابلیت گسترش و کشش دارد و همراه با رشد پروتوپلاست و اضافه شدن ترکیبات سازندۀ دیواره، اندازۀ آن نیز افزایش می یابد.

در بعضی یاخته های گیاهی، – علاوه بر تیغه میانی و دیواره نخستین – لایه های دیگری نیز ساخته می شود که به مجموع آنها دیوارۀ پسین می گویند.

رشته های سلولزی در هر لایه از دیواره پسین باهم موازی و با لایۀ دیگر زاویه دارند.

استحکام و تراکم دیواره پسین از دیوارۀ نخستین بیشتر است.

شکل 4 : چگونگی تشکیل دیوارۀ یاخته ای.

با تشکیل دیواره های نخستین و پسین، تیغۀ میانی از پروتوپلاست دور می شود.

دیوارۀ پسین مانع از رشد یاخته می شود.

شکل 5  : تصویر پلاسمودسم با میکروسکوپ الکترونی)الف(، لان در دیوارۀ یاخته ای (ب(

دیوارۀ یاخته ای، دور تا دور یاخته را می پوشاند. آیا این دیواره، یاخته ها را به طور کامل از هم جدا می کند؟  – خیر –

مشاهدۀ بافت های گیاهی با میکروسکوپ الکترونی نشان می دهد که کانال های سیتوپلاسمی از یاخته ای به یاختۀ دیگر کشیده شده اند. به این کانال ها، پلاسمودسم می گویند.

مواد مغذی و ترکیبات دیگر می توانند از راه پلاسمودسم ها از یاخته ای به یاختۀ دیگر بروند.

پلاسمودسم ها در مناطقی از دیواره به نام لان، به فراوانی وجود دارند.

لان به منطقه ای گفته می شود که دیوارۀ یاخته ای در آنجا نازک مانده است.