از دانه تا درخت صفحه 90 تا 91
مریستم های نخستین + فعالیت
شکل یاخته های مریستمی
چگونه از دانه ای کوچک، گیاهی چندین برابر بزرگ تر یا درختی با چندین متر طول ایجاد می شود؟
چه چیزی سبب می شود که گیاهان، شاخه و برگ جدید تولید کنند؟ یا چرا از شاخه یا ساقۀ جدا شده، گیاه کاملی ایجاد می شود؟
پیکر گیاه آوندی از سه سامانۀ بافتی ساخته می شود.
در نوک ساقه و ریشه، یاخته های مریستمی وجود دارند که دائماً تقسیم می شوند و یاخته های مورد نیاز برای ساختن سامانه های بافتی را تولید می کنند.
یاخته های مریستمی به طور فشرده قرار می گیرند. هستۀ درشت آنها که در مرکز قرار دارد، بیشترِ حجمِ یاخته را به خود اختصاص می دهد.
مریستم ریشه نزدیک به انتهای ریشه قرار دارد و با بخش انگشتانه مانندی به نام کلاهک پوشیده می شود.
کلاهک ترکیب پلی ساکاریدی ترشح می کند که سبب لزج شدن سطح آن و درنتیجه نفوذ آسان ریشه به خاک می شود.
یاخته های سطح بیرونی کلاهک به طور مداوم می ریزند و با یاخته های جدید، جانشین می شوند.
کلاهک، مریستمِ نزدیک به نوک ریشه را در برابر آسیب های محیطی، حفظ می کند.
مریستمِ های نخستین ساقه عمدتاً در جوانه ها قرار دارند.
جوانه ها مجموعه ای از یاخته های مریستمی و برگ های بسیار جوان اند.
رشد جوانه ها علاوه بر افزایش طول ساقه، به ایجاد شاخه ها و برگ های جدیدی نیز می انجامد.
جوانه ها را براساس محلی که قرار دارند در دو گروه جوانۀ رأسی (انتهایی) و جوانۀ جانبی قرار می دهند.
مریستم نخستین علاوه بر جوانه ها، در فاصلۀ بین دو گره در ساقه یا شاخه نیز وجود دارد.
گره، محلی است که برگ به ساقه یا شاخه متصل است.
نتیجۀ فعّالیت مریستم های نخستین، افزایش طول و تا حدودی عرضِ ساقه، شاخه و ریشه است. همچنین برگ و انشعاب های جدید ساقه و ریشه از فعّالیت این مریستم ها تشکیل می شوند.
چون با فعّالیت مریستم های نخستین، ساختار نخستین گیاه شکل می گیرد، به این مریستم ها، مریستم های نخستین می گویند.
شکل 19 : مریستم نزدیک به نوک ریشه در مشاهده با میکروسکوپ نوری
شکل 20 : مریستم ساقه در مشاهده با میکروسکوپ نوری)الف(
شکل 20 : ترسیمی از ساقه و محل مریستم ها در آن (ب(