انتقال مواد در عرض ریشه صفحه 105 تا 107
جابه جایی مواد در مسیر کوتاه: 1 – انتقال مواد در سطح یاخته ای 2 – انتقال مواد در عرض ریشه
جابه جایی مواد در مسیر کوتاه: 1 – انتقال مواد در سطح یاخته ای: در این حالت، جابه جایی مواد با فرایندهای فعّال و غیرفعّال و در حد یاخته انجام می شود. شیوه هایی مثل انتشار و انتقال فعّال، نمونه هایی از این روش هاست. 2 – انتقال مواد در عرض ریشه
برای انتقال آب در عرض غشای بعضی یاخته های گیاهی و جانوری و غشای واکوئول بعضی یاخته های گیاهی، پروتئین هایی دخالت دارند که سرعت جریان آب را افزایش می دهند – این پروتئین ها، پروتئین تسهیل کننده عبور آب در غشا نامیده می شوند – هنگام کم آبی، ساخت این پروتئین ها تشدید می شود.
هنگام کم آبی، ساخت پروتئین تسهیل کننده عبور آب در غشا تشدید می شود.
شکل 10 : پروتئین تسهیل کننده عبور آب در غشا
جابه جایی مواد در مسیر کوتاه: 1 – ….. 2 – انتقال مواد در عرض ریشه: در عرض ریشه، انتقال آب و مواد محلول معدنی به سه روش انجام می شود؛ انتقال از عرض غشا، انتقال سیمپلاستی و انتقال آپوپلاستی.
انتقال عرض غشایی شامل جابه جایی مواد از عرض غشای یاخته است.
سیمپلاست به معنی پروتوپلاست همراه با پلاسمودسم ها است.
انتقال سیمپلاستی حرکت مواد از پروتوپلاست یک یاخته به یاختۀ مجاور، از راه پلاسمودسم هاست.
آب و بسیاری از مواد محلول می تواند از فضای پلاسمودسم به یاخته های دیگر منتقل شود.
شکل 11 : شیوه های انتقال مواد در مسیرهای کوتاه
منافذ پلاسمودسم آن قدر بزرگ است که پروتئین ها، نوکلئیک اسیدها و حتی ویروس های گیاهی از آن عبور می کند.
در مسیر آپوپلاستی، حرکت مواد محلول از فضاهای بین یاخته ای و دیوارۀ یاخته ای انجام می شود.
آب و مواد محلول در عرض ریشه سرانجام به درونی ترین لایۀ پوست به نام درون پوست (آندودرم( می رسند.
درون پوست استوانه ای ظریف از یاخته ها است که یاخته های آن کاملاً به هم چسبیده اند و سدی را در مقابل آب و مواد محلول ایجاد می کنند.
یاخته های درون پوست در دیوارۀ جانبی خود دارای نواری از جنس چوب پنبه (سوبرین) هستند که به آن نوار کاسپاری گفته می شود.
به علت وجود نوار کاسپاری در یاخته های درون پوست، آب و مواد محلول آن نمی توانند از طریق مسیر آپوپلاستی وارد یاخته های درون پوست شوند.
یاخته های درون پوست انتقال مواد را کنترل می کنند.
لایه درون پوست (آندودرم) در ریشه مانند صافی عمل می کند که مانع از ورود مواد ناخواسته یا مضر مسیر آپوپلاستی به درون گیاه می شوند. درون پوست، همچنین از برگشت مواد جذب شده به بیرون از ریشه جلوگیری می کند.
در ریشه: بعد از درون پوست حرکت در هر سه مسیر ادامه می یابد. (مسیر عرض غشایی، سیمپلاستی و آپوپلاستی)
در ریشه: بعد از درون پوست حرکت در هر سه مسیر ادامه می یابد مواد به آوندهای چوبی منتقل، و آمادۀ جابه جایی برای مسیرهای طولانی تر می شود که به این فرایند بارگیری چوبی گفته می شود.
در ریشۀ بعضی گیاهان، نوار کاسپاری علاوه بر دیواره های جانبی درون پوست، دیوارۀ پشتی را نیز می پوشاند و انتقال مواد از این یاخته ها را غیرممکن می کند. در برش عرضی و زیر میکروسکوپ نوری این یاخته ها ظاهر نعلی یا U شکل دارند (شکل 13 (. در این گیاهان یاخته های درون پوستی ویژه ای، به نام یاختۀ معبر وجود دارند که فاقد نوار کاسپاری در اطراف خود هستند و انتقال مواد به آوندها از طریق این یاخته ها انجام می شود.
شکل 12 : مسیر آپوپلاستی، سیمپلاستی و عرض غشایی در گیاهان: نوار کاسپاری درون پوست، مانع انتقال آپوپلاستی از درون پوست به درون آوند چوبی می شود. هما نطور که مشاهده می شود جابه جایی مواد در بخشی از مسیر می تواند آپوپلاستی و یا سیمپلاستی باشد.
شکل 13 : تصویر میکروسکوپی مقطع عرضی ریشۀ نوعی گیاه. یاخته های معبر با پیکان نشان داده شده اند. یاخته های درون پوست در این ریشه ها به صورت نعلی شکل U دیده می شود.
شکل 14 : آزمایشی برای اندازه گیری فشار ریشه ای