تعرق صفحه 107 تا 109

بیشتر تعرق گیاهان از روزنه های برگ انجام می شود.

نیروی مکش تعرق آن قدر زیاد است که در یک روز گرم می تواند باعث کاهش قطر تنۀ یک درخت شود؛ هرچند این کاهش اندک است. اگر دیوارۀ آوندهای چوبی استحکام کافی نداشت به راحتی در اثر مکش تعرق، له می شد.

در گیاهان، تعرق می تواند از طریق روزنه های هوایی، پوستک و عدسک ها انجام شود.

بیشتر تبادل گازها و در نتیجه تعرق برگ ها از منفذ (روزن( بین یاخته های نگهبان روزنۀ هوایی انجام می شود.

روزنه های هوایی می توانند با باز و بسته شدن، مقدار تعرق را تنظیم کنند.

باز و بسته شدن روزنه به دلیل ساختار خاص یاخته های نگهبان روزنه و تغییر فشار تورژسانس آنها است.

در یاخته های نگهبان روزنه: جذب آب به دنبال انباشت مواد محلول در یاخته های نگهبان روزنه انجام می شود.

عوامل محیطی و عوامل درونی گیاه باز و بسته شدن روزنه ها را تنظیم می کنند.

عوامل محیطی و عوامل درونی گیاه باز و بسته شدن روزنه ها را تنظیم می کنند. مثلاً نور با تحریک انباشت ساکارز و یون های K+ و Cl- در یاختۀ نگهبان، فشار اسمزی یاخته ها را افزایش می دهد و آب از یاخته های مجاور به یاخته های نگهبان روزنه وارد می شود. در نتیجه، یاخته ها دچار تورژسانس شده و به علت ساختار ویژۀ آنها، روزنه باز می شود. بسته شدن روزنه ها هم، به علت خروج آب از یاخته های نگهبان روزنه انجام می شود.

دیوارۀ یاخته های نگهبان روزنه، ساختار خاصی دارند که با جذب آب، افزایش طول پیدا می کنند.

دیوارۀ یاخته های نگهبان روزنه، ساختار خاصی دارند که با جذب آب، افزایش طول پیدا می کنند. 1 – یکی از این عوامل، آرایش شعاعی رشته های سلولزی است. 2 – عامل دیگر، اختلاف ضخامت در دیوارۀ یاخته های نگهبان روزنه است.

آرایش شعاعی رشته های سلولزی یاخته های نگهبان روزنه: رشته های سلولزی مانند کمربندی دور دیوارۀ یاخته های نگهبان روزنه قرار دارند. این کمربندهای سلولزی، هنگام تورژسانس یاخته، مانع از گسترش عرضی یاخته شده، ولی مانع افزایش طول یاخته نمی شوند.

اختلاف ضخامت در دیوارۀ یاخته های نگهبان روزنه: هنگام تورژسانس، به علت ضخامت کمتر، دیوارۀ پشتی یاخته بیشتر منبسط می شود.

دو ویژگی (1 – آرایش شعاعی رشته های سلولزی 2 – اختلاف ضخامت در دیوارۀ یاخته های نگهبان روزنه) باعث می شود هنگام جذب آب و تورژسانس، یاخته ها خمیدگی پیدا کند و منفذ روزنۀ هوایی باز شود. در این حالت امکان تبادل گازها، فراهم می شود.

شکل 16 : چگونگی باز و بسته شدن روزنه های هوایی

در گیاهان، تغییرات مقدار نور، دما، رطوبت و کربن دی اکسید از مهم ترین عوامل محیطی مؤثر بر حرکات روزنه های هوایی است.

مقدار آب گیاه و نیز هورمون های گیاهی، از عوامل درونی مهم مؤثر بر حرکات روزنه های هوایی هستند.

افزایش مقدار نور، دما و کاهش کربن دی اکسید، تا حدی معین، می تواند باعث باز شدن روزنه ها در گیاهان شود.

کاهش شدید رطوبت هوا باعث بسته شدن روزنه ها می شود.

رفتار روزنه ای برخی گیاهان نواحی خشک مانند بعضی کاکتوس ها، در حضور نور متفاوت است.

رفتار روزنه ای برخی گیاهان نواحی خشک مانند بعضی کاکتوس ها، در حضور نور متفاوت است و سبب می شود در طول روز، روزنه ها بسته بمانند و از هدر رفتن آب جلوگیری شود.

کاهش تعداد روزنه ها، کاهش تعداد یا سطح برگ ها نیز از سازگاری های گیاهان برای زندگی در محیط های خشک هستند. شما چه سازگاری های دیگری را می شناسید؟

رفتار روزنه ای برخی گیاهان نواحی خشک مانند بعضی کاکتوس ها، در حضور نور متفاوت است و سبب می شود در طول روز، روزنه ها بسته بمانند و از هدر رفتن آب جلوگیری شود. کاهش تعداد روزنه ها، کاهش تعداد یا سطح برگ ها نیز از سازگاری های گیاهان برای زندگی در محیط های خشک هستند. شما چه سازگاری های دیگری را می شناسید؟